Zeytinyağı Çeşitleri Kılavuzu
Zeytinyağı yolculuğuna henüz yeni başlayanların zeytinyağı çeşitleri, zeytinyağı özellikleri, kalite ölçüleri gibi konularda kafasının biraz karışması çok normaldir:)
Sizlerden gelen birçok soru üzerine, biz de bu karmaşayı önlemek adına bu blog yazımızı yazmaya karar verdik.
Zeytinyağının da ve kahve gibi bir çok çeşidi vardır. Zeytinin cinsi, iklimi, üretim yeri, sıkım ve işleme yöntemi, hasat dönemi gibi birçok değişkene göre zeytinyağının lezzeti ve özellikleri, farklılık gösterir.
Öncelikle zeytinyağı nedir?Artık hepimizin bildiği gibi zeytinyağı zeytin meyvesinin suyudur. İnsanlık tarihinde yüzyıllar boyunca güzellik ve tıp alanında kullanılmış, özellikle Akdeniz kültüründe mutfakların baş tacı olmuştur.
Peki zeytinyağı çeşitleri nedir?
Zeytinyağının çeşitleri, ülkemizde 1967 yılından bu yana zorunlu olarak uygulamaya konmuş ve günümüze kadar birkaç defa yeni tebliğlerle güncellenerek, en son Tarım ve Köy işleri Bakanlığı tarafından 2010 yılında resmi gazetede yayınlanan “Türk Gıda Kodeksi Zeytinyağı ve Prina Yağı Tebliği” ile bugünkü almış olan “Yemeklik Zeytinyağı Standardı”nda belirlenmiştir.
“Sızma Zeytinyağı” da bu tebliğde tanımı yapılarak isimlendirilmiş olan zeytinyağı çeşitlerinden biridir.
Bu tebliğe göre zeytinyağı üretim yöntemi bakımından göre 4 ana sınıfa ayrılmıştır :
1) Natürel zeytinyağı
2) Rafine zeytinyağı
3) Riviera zeytinyağı
4) Çeşnili zeytinyağı
Natürel zeytinyağı, zeytin meyvesinin sahip olduğu tat, aroma ve koku gibi doğal duyusal niteliklerini kaybetmeyeceği şekilde sadece mekanik veya fiziksel işlemler uygulanarak elde edilen bir zeytinyağı türüdür. Natürel sızma ve natürel birinci olarak ikiye ayrılır.
Natürel sızma zeytinyağı, serbest yağ asitliği (Oleik asit cinsinden) % 0,8 gramdan fazla olmayan zeytinyağı türüdür. Duyusal analizde meyvemsilik 0’dan büyük ve kusursuz olmalıdır. Doğrudan tüketim için uygundur. Soğuk ve sıcak yemeklerde, kızartmalarda, pilav ve hamur işlerinde kullanmanızı tavsiye ederiz.
Natürel birinci zeytinyağı, serbest yağ asitliği (Oleik asit cinsinden) % 2 gramdan fazla olmayan zeytinyağı türüdür. Duyusal analizde meyvemsilik 0’dan büyük ve kusur toplamı en fazla 3,5 olmalıdır. Doğrudan tüketime uygun ancak biraz ağır bir yağdır. Sıcak yemeklerde ve kızartmalarda kullanmanızı tavsiye ederiz.
Lampant/Ham zeytinyağı, serbest yağ asitliği (Oleik asit cinsinden) en fazla %2 gramdır. Duyusal analizde kusur 3.5’tan büyüktür. Kalitesiz ve tat olarak ağır bir yağdır, rafine edilmeden kullanılması önerilmez.
Rafine zeytinyağı, ham zeytinyağının rafine edilmesiyle elde edilen zeytinyağı türüdür. Serbest yağ asitliği (Oleik asit cinsinden) % 0,3 gramdan fazla olmamalıdır. Temel yapısını kaybetmemiş ancak duyusal özelliklerini tamamen kaybetmiş bu zeytinyağı sadece sıcak yemeklerde ve kızartmalarda kullanılabilir.
Riviera zeytinyağı, rafine zeytinyağı ile natürel sızma zeytinyağının karışımından oluşan zeytinyağı türüdür. Serbest yağ asitliği (Oleik asit cinsinden) en fazla %0,1 gram olmalıdır. Genellikle uygun fiyatı yüzünden tercih edilmektedir. Sıcak yemekler de kullanılması önerilmektedir.
Soğuk sıkım zeytinyağı, üretim esnasında zeytin hamurunun sıcaklığının 26 C derece üzerine çıkmadan elde edilen natürel sızma zeytinyağıdır. Bu sayede zeytin meyvesinin duyusal özellikleri mümkün mertebede korunur. Mis gibi kokan bu zeytinyağının aroması meyvemsi, tadı ise yüksek antioksidan içermesinden dolayı bitter acılığı içermektedir. Boğazda hafif bir yanma hissi uyandırır. Sıcak ve özellikle soğuk yemekler için önerilir. Pişen yemekleriniz oda sıcaklığına geldikten sonra üzerine sos olarak ekleyebilirsiniz. Bünyenize göre günde 1-3 kaşık içebilirsiniz.
Yüksek polifenol zeytinyağı, bileşimindeki fenolik bileşenler 130 mg/kg’dan fazla olan erken hasat, soğuk sıkım natürel sızma zeytinyağı türüdür. En faydalı zeytinyağı çeşididir. Konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için ‘’Zeytinyağı, Sağlık ve Polifenoller’’ yazımızı okuyabilirsiniz.
Taş baskı zeytinyağı, zeytin meyvesi taş değirmende ezilerek elde edilen zeytinyağı türüdür. Ezilen zeytin hamuru çullara koyularak preslenir. Bu yöntem ile elde edilen zeytinyağı üretim esnasında sürekli hava ve su ile temas ettiği için kusurlu olacaktır. Nostalji olsun diye taş baskı zeytinyağı isterseniz, mutlaka üretimhanesini gördüğünüz ve güvendiğiniz bir üreticiden almanızı öneririz.
Erken hasat zeytinyağı, mis gibi kokusu ve meyvemsi aroması ile hepimizin gönlüne taht kurmuş zeytinyağı türüdür.. Kaliteli bir erken hasat, soğuk sıkım natürel sızma zeytinyağını koklayan herkes ne demek istediğimizi çok iyi anlayacaktır. Zeytin meyvesi tam olgunlaşmadan hasat yapılır. Bu sayede zeytinyağı daha aromatik ve antioksidan seviyesi daha yüksektir. Zeytinler tam olgunlaşmadan hasat edildiği için normale göre daha az yağ elde edilir. Bu yüzden pahalı bir üründür. Zeytinyağının şifa gücünden yararlanmak istiyorsanız bu yağı tercih etmenizi öneririz. Soğuk yemeklerde ve salatalarda kullanabilirsiniz. Bünyenize göre her gün 1-3 yemek kaşığı içebilirsiniz.
Çiğ zeytinyağı, kelime olarak ham, işlem görmemiş zeytinyağı demektir. Tüm natürel zeytinyağları çiğ yağdır. Pazarlama amaçlı bu şekilde ifade edildiğini düşünmekteyiz. Bunun dışında herhangi özelliği bulunmamaktadır.
Bebek zeytinyağı, yine pazarlama amaçlı kullanılan bir terimdir. Aslında tüm soğuk sıkım, natürel sızma zeytinyağları bebekler için kullanılabilir.
Sonuç olarak özetlersek bize göre biri keyif amaçlı ve soğuk yemeklerde kullanmak için diğeri ise daha uygun fiyatlı olup sıcak yemeklerde kullanmak için her evde en az iki çeşit zeytinyağı bulunmalıdır. Buna karar verdikten sonra yapılması gereken işin en zevkli kısmı olan damak tadınıza uygun zeytinyağını belirlemektedir.